Na żywotność jednostki napędowej ma wpływ wiele parametrów. Niezaprzeczalnie istotną rolę odgrywa olej silnikowy. Jakość i dopasowanie środka smarnego to klucz do trwałości i niezawodnej pracy przez dziesiątki czy nawet setki tysięcy kilometrów. Olej powinien być dobrany zgodnie z zaleceniami producenta samochodu – to wydaje się oczywiste – ale jakie jeszcze pułapki czyhają na użytkowników? 

Czy da się odpowiedzieć na pytanie, jaki olej silnikowy jest najlepszy? Z pewnością nie będzie to łatwe, szczególnie że trudno porównywać ze sobą oleje różnych typów czy generacji. Ale można udzielić rzetelnych odpowiedzi na wiele pytań związanych z tematyką olejową. Zatem jeśli chcesz wiedzieć, jak dobrać olej do samochodu, usiądź wygodnie i przeczytaj nasz poradnik. Przyjęliśmy przejrzystą formę pytań i odpowiedzi.

opony całoroczne

Czym różną się właściwości olejów syntetycznych od mineralnych i półsyntetycznych?

Oleje syntetyczne, półsyntetyczne (semisyntetyczne) i mineralne różnią się bazami olejowymi oraz pakietem dodatków uszlachetniających. Współcześnie koncerny petrochemiczne największy nacisk kładą na rozwój olejów syntetycznych, co jest pokłosiem rozwoju silników. Jednostki napędowe w czasach downsizingu, pracujące z niespotykaną dotąd wydajnością, wymagają środków smarnych o stabilnych właściwościach w szerokim zakresie temperatur. A tę gwarantują oleje syntetyczne. Trzeba wspomnieć, że oleje syntetyczne w porównaniu do mineralnych i semisyntetycznych lepiej znoszą dłuższe przebiegi oraz mają wpływ na mniejsze spalanie paliwa. Redukują też osady gromadzące się w silniku i poprawiają tarcie między elementami.

Natomiast oleje semisyntetyczne i mineralne sprawdzają się w starszych konstrukcyjnie silnikach, mniej wysilonych. Oleje mineralne mają też największą gęstość, co sprawia, że mają właściwości uszczelniające. Stąd też wynika ich popularność w wyeksploatowanych autach z przebiegami wynoszącymi setki tysięcy kilometrów. To też oczywisty wybór do starszych samochodów, w tym do większości youngtimerów.

Czym są oleje syntetyczne i oleje full syntetic?

Obecnie spotyka się dwa terminy, mogące wprowadzać w błąd. Oleje syntetyczne i oleje typu full syntetic (w pełni syntetyczne). Czy się od siebie różnią? Oleje oznaczane jako syntetyczne często są tak naprawdę wykonanymi w technologii syntetycznej olejami mineralnymi, bazującymi na ropie naftowej. Zatem olej tego typu powinien się nazywać hydrosyntetycznym (popularne określenia handlowe to Synthetic Technology, Hydro Crack czy HC synthese). 

Oleje oznaczane jako full syntetic powstają z gazu ziemnego (na zasadzie chemicznej syntezy węglowodorów). Wyróżniają się najwyższą stabilnością chemiczną ze wszystkich rodzajów i mogą pracować w najszerszym zakresie temperatur. Jak rozpoznać olej, którego bazą jest gaz ziemny? Jeśli na kanistrze będzie napis 100% Synthetic lub Fully Syntetic, oznacza to olej w pełni syntetyczny.

Oleje syntetyczne (na bazie mineralnej) budową cząsteczek i właściwościami przypominają w pełni syntetyczne. Jednak nie są tak wydajne, jak oleje wykonane w technologii full syntetic.

wymiana oleju w silniku

Czy olej syntetyczny jest lepszy od mineralnego?

Stabilność termiczna oraz odporność na upływ czasu to główne przewagi olejów syntetycznych (i wykonanych w technologii syntetycznej) nad mineralnymi i półsyntetycznymi. Można więc stwierdzić, że oleje syntetyczne są najlepsze – świadczy o tym także fakt, że tylko takie spełniają wymagania najwyższych klas jakościowych. 

Jaki olej silnikowy wybrać po zakupie starszego, np. kilkunastoletniego auta?

Najważniejsze jest, aby wybrać olej, który spełnia wymagania jakościowe producenta samochodu. W niektórych modelach dopuszczano oleje o różnej lepkości. Także część silników mogła współpracować i na oleju, mineralnym, i na nowocześniejszym. Natomiast w samochodach z dużymi przebiegami, nie mając pewności, jaki olej był stosowany przed poprzednich właścicieli, można zdecydować się na olej mineralny lub semisyntetyczny, nawet kiedy producent dopuszczał olej syntetyczny. W starszych pojazdach, które pokonały kilkaset tysięcy kilometrów,  olej syntetyczny mógłby spowodować wycieki (nagromadzony przez lata nagar z olejów innego typu uległby rozpuszczeniu – w wyeksploatowanych silnikach wspomniany nagar pełni rolę uszczelniającą).

Mając pewność, że mimo znacznego przebiegu stosowano cały czas olej syntetyczny, warto przy takim zostać. Można, ewentualnie, zdecydować się na olej o zwiększonej lepkości. Mechanicy wspominają o regule mówiącej, że w starszym aucie można zmieniać lepkość środka smarnego – w górę, w dół może być ryzykowne, szczególnie przy przebiegach liczonych w setkach tysięcy kilometrów.

0W20, 5W30, 15W40 – co oznaczają te wartości?

Powyższe wartości oznaczają lepkość oleju, czyli wskazują na opory oleju przed płynięciem. W tym miejscu trzeba wspomnieć, że lepkość dość często bywa stosowana zamiennie z gęstością, co jest błędem. Klasyfikacja tego typu (np. 10W40 czy 5W50) stosowana jest wg normy SAE (ang. Society of Automotive Engineers, czyli Stowarzyszenie Inżynierów Motoryzacji). Indeks przed literą W wskazuje na lepkość w niskich temperaturach, natomiast po niej w wysokich. Im niższa lepkość oleju, tym środek smarny stawia mniejszy opór – straty mocy i momentu obrotowego są mniejsze. Z kolej wyższa lepkość zabezpiecza przed zużyciem silnika. Stąd wybór oleju jest swoistym kompromisem pomiędzy skrajnymi wymaganiami. Margines rynku stanowią oleje przeznaczone tylko do użytku w dodatnich temperaturach (letnie) – np. SAE 30 czy SAE 40. Właściwie nie stosuje się ich w zwykłych samochodach osobowych, ale np. w sporcie motorowym, w kosiarkach czy w piłach łańcuchowych wyposażonych w 4-suwowe silniki.

Olej silnikowy 10w40

Jaki olej silnikowy kupić na dolewkę, kiedy w trasie (np. za granicą) spadnie poziom poniżej normy? 

Najlepiej jest skorzystać z informacji w instrukcji obsługi pojazdu. Są tam podane takie parametry, jak lepkość i klasa oleju. Np. SAE 5W-40, SAE 0W50, SAE 10W-40 – lepkości; ACEA A3/B4, API SL/CF, Renault RN 0700, BMW LL01 czy VW 505.00 – jakości. 

Zatem należy uzupełnić niedobór takim olejem, który podano w instrukcji. Najprostsza sytuacja jest wtedy, gdy producent auta nie określa norm własnych, ale opiera się na specyfikacjach API, ACEA bądź SAE. Należy mieć na uwadze, że można stosować olej silnikowy znanej marki, który nie ma oficjalnej homologacji producenta samochodu, ale spełnia wymienione normy (można spotkać się z informacją, że olej spełnia warunki homologacyjne).

W sytuacji awaryjnej można też ubytek oleju uzupełnić jakimkolwiek olejem silnikowym. Jednak po tym fakcie należy jak najszybciej udać się do warsztatu na wymianę oleju wraz z filtrem. Kilkaset kilometrów na źle dobranym oleju z pewnością zaszkodzi mniej niż jazda ze zbyt małym poziomem. Ale dłuższe dystanse są szkodliwe dla jednostki napędowej.

Czy można mieszać różne oleje samochodowe?

Bez obaw można mieszać oleje o takich samych parametrach, także pochodzące od różnych producentów. Oczywiście najlepiej jest uzupełniać niedobory identycznym środkiem smarnym. Mieszanie olejów o różnych lepkościach czy bazach olejowych jest niewskazane – choć są od tego wyjątki. W sytuacji awaryjnej można posiłkować się dolewka oleju o innej lepkości, trzymając się zasady, że mieszalne są oleje o identycznej lepkości letniej i nieco innej zimowej. Na przykład oleje 5W30 i 10W30 są warunkowo mieszalne, zaś nie powinno się łączyć olejów 0W20 z 5W40.

Wymieszanie olejów zbytnio różniących się od siebie często skutkuje degradacją dodatków uszlachetniających i zwiększonym wytrącaniem się osadów. Może też dojść do sytuacji nadmiernego zgęstnienia mieszanki dwóch olejów – konsystencja żelowa może doprowadzić do zatarcia newralgicznych elementów silnika.

Czujnik ciśnienia oleju

Jak często wymieniać olej silnikowy w autach z gazem?

Silnik eksploatowany na gazie (LPG czy CNG) pracuje w wyższych temperaturach, więc olej szybciej ulega degradacji. Stąd zaleca się częstszą wymianę środka smarnego – o ok. 25 proc. Na przedwczesne zużycie oleju ma wpływ też wysoka zawartość siarki w „błękitnym” paliwie. Może jej być nawet 5 razy więcej niż w benzynie bezołowiowej. Eksperci nie zalecają też wymiany oleju w trybie long life.

Czy oleje do LPG różnią się od zwykłych?

Zasadniczo każdy olej spełniający normy producenta auta nadaje się do LPG. Na rynku można też znaleźć oleje silnikowe, które powstały z myślą o eksploatacji na tym paliwie. Od tradycyjnych różnią się dodatkami uszlachetniającymi, które zwiększają odporność na degenerację w silniku zasilanym gazem.

Czy do diesla stosować inny olej niż do benzyny?

Pomimo że normy jakościowe silników wysokoprężnych i benzynowych mocno od siebie odbiegają, to większość olejów spełnia obie. Nie jest łatwo zaleźć olej silnikowy, który nadaje się tylko do diesli. Podobnie jest w kwestii benzynowych. Tę uniwersalność olejów dobrze widać, patrząc na klasyfikację wg API, gdzie można spotkać takie zapisy, jak SL/CF czy SF/CD (pierwsza wartość odnosi się do silników benzynowych, druga diesli). 

Jaki olej silnikowy wybrać do samochodu z filtrem DPF/FAP?

Oleje przeznaczone do samochodów z filtrami cząstek stałych są wykonane w technologii niskopopiołowej (Low SAPS). Oleje tego typu pozytywnie wpływają nie tylko na żywotność filtrów cząstek stałych (także coraz częściej stosowanych w autach benzynowych GPF), ale też na katalizator i inne elementy układu wydechowego. 

Nazwę Low SAPS odnosi się do trzech składników, których jest dużo mniej niż w zwykłych olejach silnikowych:

  • SA –  Sulphated Ash, czyli popiół siarczanowy, powstający w wyniku spalania fosforu i siarki; popiół siarczanowy ma związek z gromadzeniem się nagarów w silniku oraz ze skutecznością DPF/FAP.
  • P – Phosphorus, czyli fosfor, którego obecność w oleju pozytywnie wpływa na właściwości smarujące i na odporność na starzenie; jednocześnie zbyt duża zawartość tego pierwiastka negatywnie wpływa na skuteczność układów odpowiadających za oczyszczanie spalin.
  • S – Sulphur (siarka), która stosowana jest jako dodatek przeciwutleniający; redukcja zawartości wspomnianej siarki pozwala zmniejszyć emisję tego pierwiastka do atmosfery, co pozytywnie wpływa na jakość powietrza.
Olej silnikowy do DPF

Co oznaczają klasy jakości i normy jakości oleju silnikowego?

Wybierając olej, należy sprawdzić klasę jakości. Najczęściej spotyka się podział opracowany przez API (American Petroleum Institute – Amerykański Instytut Naftowy). Klasę oleju przystosowanego do aut benzynowych zaczyna się od litery S (kolejna litera – obowiązuje porządek alfabetyczny – określa klasy, zatem SF będzie lepszą od SD). Przy olejach stosowanych w silnikach z zapłonem samoczynnym (w dieslach) pierwszą literą jest C (kolejna, analogiczne do olejów do aut benzynowych, określa klasę oleju – np. CE będzie gorsze od CJ).

Poza parametrem jakościowym przy wyborze oleju trzeba wziąć pod uwagę lepkość. Najczęściej spotyka się klasyfikację wg SAE (Society of Automotive Engineers – Stowarzyszenie Inżynierów Motoryzacji). Parametr określa producent samochodu – spotyka się zarówno zalecenia (np. można wybrać spośród kilku lepkości), jak i nakazy (producent pojazdu dopuszcza tylko oleje o określonej normie lepkościowej – np. wyłącznie SAE 5W50). Na co ma wpływ lepkość oleju silnikowego? Odpowiedź jest prosta – wydajność, czyli osiągi i zużycie paliwa. 

Na etykietach olejowych często znajdują się też oznaczenia norm ACEA (European Automobile Manufacturers’ Association – Europejskie Stowarzyszenie Producentów Samochodów): np. A1/B1, A3/B4, gdzie cyfra po A wskazuje na przystosowanie do silników benzynowych, zaś po B do diesli. Także wielu producentów samochodów stosuje wewnętrzne rekomendacje. Napisy typu MB 229.3, Citroen B71 2300 czy Ford WSS-M2C917-A pozwolą odpowiedzieć na pytanie, jaki olej wybrać.

Co oznacza lepkość oleju?

Dobierana wg wytycznych producenta auta lepkość wskazuje na zachowanie środka smarnego w określonym przedziale temperaturowym. Obecnie gros rynkowej oferty stanowią oleje wielosezonowe (multigrade), które zdają egzamin zarówno zimą, jak i latem. Na przykład Olej 5W40 poradzi sobie z rozruchem w temperaturze do -30 st. C (5W) i dobrze będzie znosić temperaturę otoczenia do 35 st. C (40 stojące po literze W). Podana przy zapisie litera W oznacza zimę (winter).

Dlaczego należy przygotować auto na zimę?

Czy zimą stosować inny olej silnikowy niż latem?

Obecnie odchodzi się od wymiany na olej „zimowy”, bowiem większość produktów zdaje egzamin w szerokim oknie temperaturowym. Do tego podczas wymiany oleju należy przestrzegać wytycznych producenta auta co do lepkości. W teorii – jeśli w instrukcji obsługi podano więcej niż jeden tym oleju – można zimą stosować środek smarny o zwiększonej lepkości (np. 0W40 zamiast 5W40). W praktyce zachodziłaby konieczność, wraz z nadejściem wiosny, kolejnej wymiany oleju, co byłoby nieekonomiczne i nieekologiczne (chyba że przez zimę auto przejechałoby dystans uprawniający do tego).

Chcąc mieć pewność, że olej w mroźnych warunkach zapewni odpowiednią ochronę od pierwszych chwil po rozruchu, lepiej przyspieszyć o miesiąc czy dwa planowaną w styczniu bądź w lutym wymianę oleju.

Olej silnikowy do ciężarówki

Czym różnią się oleje do samochodów ciężarowych od olejów do aut osobowych?

Charakterystyka pracy silnika ciężarówki znacząco odbiega od jednostki napędowej stosowanej w osobówce. Auta ciężarowe użytkowane są w inny sposób – pokonują długie dystanse, do tego ich silniki pracują w innym zakresie obciążeń. Obroty silników o pojemności kilkunastu litrów sporadycznie przekraczają 2000 na minutę. Do tego wydajność w porównaniu z silnikami osobowymi jest dużo niższa, biorąc pod uwagę moc osiąganą z jednego litra pojemności skokowej. Tym, co wyróżnia ogromne silniki wysokoprężne z doładowaniem, jest gigantyczny moment obrotowy, przekładający się na właściwości transportowe. Przeciętne 35-tonowe ciężarówki (masa razem z ładunkiem i naczepą) mają tyle mocy, co wiele usportowionych samochodów osobowych (440-500 KM), natomiast wartość momentu obrotowego niekiedy przekracza 2000 Nm. Natomiast w osobowym Mercedesie A45 AMG (auto kompaktowe w najwyższej specyfikacji) ma do dyspozycji „jedynie” 475 Nm i 380 KM. Widać więc wyraźnie proporcie między momentem obrotowym a mocą maksymalną.

Silnik w dużych ciężarówkach (np. TIR-ach) ma miskę olejową o pojemności dochodzącej lub przekraczającej 40 l (w autach osobowych oleju jest zazwyczaj 4-5 l). Do tego jednostka napędowa pracuje w niższych temperaturach niż w aucie osobowym, co pozytywnie wpływa na trwałość oleju.

Kolejną różnicą między olejem ciężarowym a osobowym widać w składzie. Inne są proporcje dyspersantów, czyli dodatków odpowiadających za wiązanie sadzy. Na uwagę zasługuje też znacznie większa w olejach ciężarowych zawartość popiołu (to tzw. oleje wysokopopiołowe – High SAPS). Popiół zabezpiecza pierścienie tłokowe przed korozją oraz chroni tuleje cylindrów przed przedwczesnym zużyciem. Warto przypomnieć, że coraz więcej silników stosowanych w osobówkach wymaga olejów niskopopiołowych (Low SAPS), co wynika z wyśrubowanych norm dotyczących emisji spalin.

wymiana oleju

Czy olej silnikowy należy wymieniać częściej niż zaleca producent samochodu?

Do rekomendacji producentów samochodów należy podchodzić ostrożnie. Zasadniczo dobrą praktyką jest wymiana oleju co 10-15 tys. km, nawet jeśli w instrukcji obsługi interwał jest znacznie dłuższy. Jakość środka smarnego w silniku związana jest z wieloma czynnikami – najważniejszym jest sposób eksploatacji. Poniższa lista pozwoli przybliżyć kwestię i odpowiedzieć na pytanie, jak często wymieniać olej.

  • 5-7 tys. km – pojazdy uczestniczące w zawodach sportowych (także amatorskich). Olej co 5-7 tys. km należy też wymieniać w samochodach 4×4 (także w pick-upach), użytkowanych w trudnych warunkach terenowych.
  • 7-10 tys. km – auta jeżdżące głównie lub tylko w mieście, często stojące w korkach, również zw systemem start-stop. Ten przedział zaleca się jest też kierowcom o sportowym zacięciu.
  • 10-15 tys. km – samochody poruszające się zarówno w ruchu miejskim, jak i na dłuższych dystansach, użytkowane na co dzień.
  • 15-20 tys. km – auta pokonujące długie trasy, przy sporadycznym gaszeniu i uruchamianiu silnika (jazda drogami szybkiego ruchu i autostradami).

Dużo więcej informacji na ten temat znajdziesz w artykule Jak często wymieniać olej silnikowy?

Olej silnikowy syntetyczny

Czym grozi jazda ze zbyt niskim poziomem oleju?

Niedobór oleju może trwale uszkodzić newralgiczne części silnika czy też turbosprężarkę. Olej silnikowy nie tylko smaruje, ale też chłodzi – zbyt wysoka temperatura może skutkować pęknięciem głowicy lub uszkodzeniem uszczelki pod głowicą. 

Poziom oleju w silniku powinien mieścić się w zakresie między minimum a maksimum – to logiczne. Optymalnie jest, kiedy będzie zbliżony do maksimum (75-80 proc. między minimalnym a maksymalnym).

Jak sprawdzić poziom oleju?

W większości samochodów korzysta się z bagnetu. Ponadto na tablicy rozdzielczej znajduje się ikonka pokazująca olejarkę – jeśli świeci się na czerwono, świadczy to o zbyt niskim ciśnieniu środka smarnego, co może oznaczać nadmierny ubytek oleju. Warto dodać, że wspomniana kontrolka, jak wiele innych, zapala się tuż po starcie silnika i następnie gaśnie. Jeśli do tego nie dochodzi, trzeba skontrolować poziom oleju.

Przy sprawdzaniu poziomu oleju z wykorzystaniem bagnetu auto powinno stać na równej drodze. Tę czynność powinno się wykonywać na zimnym silniku. 

Czy czarny kolor świadczy o zużyciu oleju?

Świeżo wlany olej silnikowy zazwyczaj ma bursztynową lub słomkową barwę. Do tego jest przejrzysty. Stąd przy dużym nasłonecznieniu może nie być łatwo sprawdzić jego poziom na bagnecie. Czy więc ciemny kolor oleju tuż po wymianie jest niepokojący i czy może świadczyć o nieuczciwości mechanika? Niekoniecznie, bowiem czernienie oleju jest procesem naturalnym, związanym z rozpuszczaniem się nagarów w silniku. Nowy olej rozpuszcza je, stąd zmiana koloru. Zmianę barwy tuż po wymianie oleju i filtra dużo częściej obserwuje się w silnikach wysokoprężnych. Związane jest to z większą ilością cząstek stałych. Co ciekawe, olej silnikowy wygląda na znacznie czystszy w pojazdach wyposażonych w instalację gazową. 

Innymi słowy – ani ciemny, ani jasny kolor oleju nie świadczą o degradacji. Olej powinno się wymieniać, patrząc nie na odcień czy klarowność, ale przebieg i warunki pracy.

Co zrobić z zużytym olejem silnikowym? – przeczytaj!

korbowód a olej silnikowy

Czy prędkość obrotowa ma wpływ na smarowanie silnika?

Choć częsta jazda w granicach czerwonego pola na obrotomierzu może przyspieszyć zużycie silnika, to jednocześnie wysoka prędkość obrotowa gwarantuje lepszą smarowanie. Brzmi paradoksalne, ale staje się zrozumiałe, jeśli ma się świadomość, że wspomniana prędkość obrotowa ma związek z tworzeniem tzw. klina smarnego. Ten jest trwalszy przy 5000-6000 obr./min niż przy 1000-1500 obr./min. Nie oznacza to jednak, że należy w pełni wykorzystywać potencjał silnika. Zbyt dynamiczna jazda przyspiesza zużycie oleju, co wynika choćby z wyższych temperatur. Przyjmuje się, że w autach osobowych optymalna temperatura robocza oleju mieści się w przedziale 80-100 st. C. 

Mimo że w teorii silnik jest lepiej smarowany podczas dynamicznej jazdy, to w autach eksploatowanych w intensywny sposób zaleca się skrócić interwał olejowy nawet do 5-7 tys. km.

Podsumowanie

Olej silnikowy to ciecz o niebagatelnym znaczeniu dla trwałości serca samochodu. Jakiekolwiek oszczędności – związane z wydłużaniem interwałów, stosowaniem tańszych olejów o niższej od zalecanej klasie jakościowej – są tylko pozorne. Oczywiście wymieniając środek smarny, zawsze trzeba montować nowy filtr. Sztywne trzymanie się wytycznych producenta auta o interwałach olejowych też nie jest dobrą praktyką. Lepiej wymieniać olej częściej – z pewnością nie zaszkodzi to silnikowi, do tego pozytywnie wpłynie nie tylko na jednostkę napędową, ale też na układ wydechowy czy turbosprężarkę. 

Udostępnij artykuł
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Twój głos ma znaczenie!